Loại trừ bảo hiểm tai nạn do vi phạm pháp luật và vi phạm luật lệ giao thông

Trong hệ thống bảo hiểm tai nạn cá nhân hoặc bảo hiểm phương tiện, loại trừ trách nhiệm là một điều khoản quan trọng nhằm giới hạn phạm vi bồi thường. Một trong những loại trừ phổ biến nhất là tai nạn xảy ra khi người được bảo hiểm vi phạm pháp luật hoặc vi phạm luật lệ giao thông. Bài viết này phân tích cơ sở pháp lý, thực tiễn áp dụng và ý nghĩa của quy định này tại Việt Nam.

1. Cơ sở pháp lý của loại trừ

Theo Điều 16 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, doanh nghiệp bảo hiểm có quyền từ chối bồi thường nếu tai nạn phát sinh từ hành vi cố ý vi phạm pháp luật của người được bảo hiểm. Cụ thể:

• Bộ luật Dân sự 2015 (Điều 584): Hợp đồng bảo hiểm là sự thỏa thuận giữa các bên, trong đó doanh nghiệp bảo hiểm chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi đã cam kết.
• Nghị định 03/2021/NĐ-CP về bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới: Loại trừ rõ ràng các trường hợp lái xe không có giấy phép lái xe phù hợp, say xỉn, chạy quá tốc độ hoặc đi ngược chiều.

Các điều khoản loại trừ thường được in đậm hoặc ghi trong phần "không được bồi thường" của hợp đồng.

2. Các hành vi vi phạm thường gặp bị loại trừ

Hành vi	Cơ sở loại trừ	Ví dụ thực tế
Lái xe khi say rượu, ma túy	Điều 8 Luật Giao thông đường bộ 2008	Nồng độ cồn vượt 0,4 mg/l khí thở
Chạy quá tốc độ	Nghị định 100/2019/NĐ-CP	Vượt 20 km/h ở khu vực nội thành
Đi ngược chiều, lạng lách	Điều 6 Luật Giao thông	Gây tai nạn trên cao tốc
Không có GPLX hoặc GPLX không phù hợp	Điều 21 Luật Giao thông	Lái xe máy >175cc bằng GPLX A1
Vận chuyển hàng cấm, chất nổ	Điều 8 Luật Giao thông	Chở pháo nổ dẫn đến cháy nổ

3. Thực tiễn xét bồi thường

Trường hợp không được bồi thường:

• Ông A lái xe máy không đội mũ bảo hiểm, vượt đèn đỏ, gây tai nạn → Loại trừ toàn bộ (bảo hiểm tai nạn cá nhân).
• Bà B điều khiển ô tô khi nồng độ cồn 0,5 mg/l → Loại trừ bảo hiểm TNDS và bảo hiểm thân vỏ.

Trường hợp vẫn được bồi thường (một phần):

• Người thứ ba bị tai nạn do xe vi phạm → Bảo hiểm TNDS bắt buộc vẫn chi trả (nhưng công ty bảo hiểm có quyền đòi lại từ chủ xe vi phạm – Điều 14 Nghị định 03/2021).
• Tai nạn do lỗi hỗn hợp (vi phạm giao thông + lỗi kỹ thuật) → Có thể bồi thường tỷ lệ thuận với mức độ lỗi.

4. Hậu quả pháp lý đối với người vi phạm

1. Mất quyền lợi bảo hiểm: Không được bồi thường thiệt hại về người và tài sản.
2. Trách nhiệm dân sự: Tự bồi thường cho nạn nhân (có thể hàng tỷ đồng).
3. Trách nhiệm hình sự: Nếu gây thiệt hại nghiêm trọng → Có thể bị truy cứu theo Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015 (vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ).

5. Lời khuyên cho người tham gia bảo hiểm

• Đọc kỹ hợp đồng: Xem phần "Loại trừ trách nhiệm" trước khi ký.
• Tuân thủ luật giao thông: Đây là cách duy nhất để giữ nguyên quyền lợi bảo hiểm.
• Mua thêm gói mở rộng: Một số công ty bảo hiểm cung cấp bổ sung bồi thường khi say xỉn (với phí cao hơn).
• Ghi nhận hiện trường: Nếu xảy ra tai nạn, cần biên bản giao thông để chứng minh không vi phạm nghiêm trọng.

Kết luận

Loại trừ bảo hiểm tai nạn do vi phạm pháp luật và luật lệ giao thông là công cụ pháp lý cần thiết để:

• Khuyến khích ý thức chấp hành pháp luật.
• Bảo vệ quỹ bảo hiểm khỏi các rủi ro do hành vi cố ý.
• Đảm bảo công bằng cho những người tham gia bảo hiểm đúng quy định.

Tuân thủ luật giao thông không chỉ bảo vệ tính mạng mà còn bảo vệ quyền lợi bảo hiểm của chính bạn.